Ordu Ermenileri ve Mardiros Şirinyan
Adnan YILDIZ
Sözde Ermeni soykırım iddialarının yıldönümü olan 24 Nisan günü içeride ve dışarıda malum çevreler yine hezeyanlarını sayıklamaya devam edecekler.
Böylece bu coğrafyada tamamlayamadıkları küresel tüccarlar oligarşisinin arzuladıkları federatif yapılanmaların tamamlanmasına gayret edeceklerdir.
Üstelik halkların kardeşliğinden de bahsedecekler ama uzun yıllar yana yana yaşamış halkları birbirine düşman eden nedenin, Tanzimat sonrasında bu topraklara ekilen liberal fesat tohumlarının ürünü olduğunu görmeyecekler/göstermeyeceklerdir.
Aksine kardeşçe yaşamayı arzulayanları değil onları birbirine düşman eden zemini hazırlayanları hep kahraman hatta mazlum olarak öne çıkaracaklardır.
Mesela Ordu Ermenileri deyince Mardiros Şirinyan’ı öne çıkaracaklardır. Ama Ölmezyan Artin Avakim’i hesaba katmayacaklardır.
Nitekim son yıllarda gerek ulusal basında gerek Ermeni tezlerinin körüklendiği bazı merkezlerde 1913-1914 yıllarında Ordu belediye başkanlığı da yapmış olan Şirinyan, Ordu Ermenilerinin temsilcisi gibi sunulmaktadır.
Halbuki aslen Sivaslı bir Eczacı olan ve daha sonra Ordu’ya yerleşmiş olan Şirinyan, Ordu Ermenilerinin gözünde de bir fesatçıdır.
Ölmezyan’ın dilekçesinin sadeleştirilmiş hali şu şekildedir.
“Trabzon murahhasası (Ermeni cemaatinin temsilcisi) tayin edilen Sivaslı Hasrof Efendi vilayetimize (Trabzon’a) tayin olduğunda, Ordu kasabası murahhas vekili olan devletine sadık Papaz Abraham Efendi’yi azlederek (görevinden alarak) yerine bozgunculuk erbabından aynı zamanda hemşerisi de olan Doktor Şirinyan ailesine mensup Eczacı Mardiros Şirinyan Efendi’yi tayin etmesinin nasıl bir hain düşünceye dayandığı ilk bakışta bile anlaşılabilir. (Şöyle ki) Bu hain, benim Girit Müslümanlarına geçen yıl Ordu Ermenilerinin yardım etmesini sağlamamdan dolayı beni Kilise Cemiyetine, “bizi Türklere soyduruyor” diye gammazlamış ve ayrıca on yıldır kayıtlı olduğum kilise kaydımın önüne casus kaydı düşürmüştür. Bu Şirinyan Mardiros Efendi, Ordu’muzda bir sene daha bu görevde kalacak olursa, devlet-i ebed-müddet-i Osmanlıya karşı bugüne kadar zerre kadar bağlılıktan geri durmayan Ordu Ermenilerinin fikirlerini de zehirleyecektir. Din adamı sıfatını taşımayan aslen Sivaslı olup Karahisar ve Hamidiye’den (Mesudiye) sürülüp geçici olarak Ordu’muzda ikamet eden bu fesatçının Ordu Ermenilerinin temsilcisi görevinden alınmasını arz ederim.”[1]
Şimdi birileri Ölmezyan’ın bu dilekçesini kişisel hırslarından dolayı yazdığını söyleyebilir. Sadece bu belge olsa biz de temkinli yaklaşırdık. Ama 6 Mart 1906 tarihli bir başka belgede ise Şirinyan’ın fesatçılığı ilerlettiği görülmektedir.
Söz konusu belgeye göre de Şirinyan’ın bir fesat komitesi teşkil ettiği, bu amaçlarla bazı Ermenileri Amerika’ya gönderdiği, Rusya ve diğer ülkelerden silah getirttiği belirtilmektedir.[2]
Ancak hakkında bu kadar şikayet olan bir adama Askeri Mektepler Nezaretince 1907 yılında hizmet madalyası istendiği de görülmektedir. Bu durum aslında şaşırtıcı değildir. Çünkü bu dönemde Meşrutiyeti ilan etmek üzere İttihatçılarla Taşnakçılar kol kolaydılar. O yüzden bu tip bir madalya talebinin Meşrutiyetçi yapılanmalar tarafından bir maskeleme aracı olarak kullanılmaya çalışılmış olma ihtimali yüksektir.
Şirinyan’ın akıbeti hakkında ise bilgiler net değildir.
Bir rivayete göre tehcir esnasında girdiği çatışmada öldürülmüştür.
Ancak her ne olursa olsun bizler için Ölmezyan Artin Avakimler, Levon Panos Dabağyanlar, Artin Penikler halen baş tacıdır.
Görülecektir ki, bütün fesatlara rağmen bu topraklarda kardeşlik kazanacaktır. Tarihin tecrübesi böyle diyor. Ayrıca yırtılan Sevr bir daha yama tutmaz.
Belge:
Ordu Ermenilerinden Ölmez Artin Avakim’in Zabtiye Nezaretine yazdığı dilekçenin günümüz harflerine çevrilmiş hali.
Zaptiye Nezâret-i Celîlesi Cânib-i Âlîsi'ne
Ma‘rûz-ı çâkerleridir ki
Trabzon murahhasası Sivaslı Hasrof Efendi'nin vilâyetimize ta‘yîninde kasabamız murahhas vekîli asdikâ-yı devletden Papas Abraham Efendi'nin azliyle yerine Sivaslı ve hemşehrisi ve mefsedetle iştihâr eden Doktor Şirinyan familyasına mensup Eczacı Şirinyan Mardiros Efendi’yi ta‘yîn etmesi ne gibi bir fikr-i hâineye müstenid olduğu âdî bir nazar ile anlaşılacağı bedîhîdir. Kilise Cem‘iyeti'ne a‘zâ olduğum cihetle fikr-i mefsedetini meydana çıkaramayacağını anladığından geçen sene Girid muhtâcîn-i İslâmiyesi'ne Ordu Ermeni Cemâ‘ati'nin de iştirâki âcizleri sebebiyet verdiğimden dolayı bu hâin, gammâz bizi Türklere soydurmaktan hâlî kalmıyor ve gerek millet defterinde on sene Kilise Cem‘iyeti'ne dâhil olmaklığımı kaydım bâlâsına casus deyü şerh verilmişdir. Mûmâileyh Şirinyan Mardiros Efendi'nin ne gibi fikir ashâbından olduğu şu mu‘âmelesinden anlaşılıyor. Ordu'muzda bir sene kadar daha murahhas vekâletinde kalacak olur ise şimdiye kadar devlet-i ebed-müddet-i Osmâniye'ye zerre kadar sadâkatten gerü durmayan Ordu Ermenilerin fikirlerini tasmîm edecekdir. Sıfat-ı rûhâniyeyi hâiz olmayan an-asıl Sivaslı olup Karahisar ve Hamidiye'den sürülüp muvakkaten Ordu'muzda ikâmet eden şu fesâd-ı merkûmun murahhas vekâletinden kaldırılması hasbe's-sadaka arz eylerim. Ol bâbda emr ü fermân hazret-i men lehü'l-emrindir.
Fî 16 Mart sene 1315
Ordu Ermeni Cemâ‘ati'nden Ölmezyan Artin Evakim
Dipnot:
[1] BOA, DH.TMİK.M, 68/57
[2] BOA, DH.MKT, 1055