HASUDER'in (Halk sağlığı Uzmanları)
KKKA sorununun yönetimine ilişkin saptamaları ve önerileri
KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) önemli bir halk sağlığı sorunudur.
Şu an Türkiye"de bir salgın söz konusudur ve gerekli önlemler alınmaz ise salgının boyutları daha da büyüyebilir.
Hastalık ülkemizde gün geçtikçe yayılmakta hasta sayısı ve ölümler giderek artmaktadır.
Hastalıkta tedaviye rağmen ölümcüldür.
Gittikçe artan bir kaygı ve korkuya neden olmaktadır.
Hastalığın etkeni nedir?
Hastalığın etkeni kenelerin bir türünde bulunan bir virüstür.
Aracısı kenedir. Yüzlerce kene türü vardır. Ancak, bu hastalığı bulaştıran bir tür kenedir.
Isıya, dış ortama ve klora karşı dayanıksızdır. ·
Bu kene türünün her ilde olup olmadığı henüz bilinmemektedir.
Hastalığın, Sağlık Bakanlığı verilerine göre, görüldüğü iller; Amasya, Ankara, Artvin, Aydın, Balıkesir, Bolu, Çankırı, Çorum, Düzce, Erzincan, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, İstanbul, Karabük, Kastamonu, Kayseri, Kırşehir, Kocaeli, Muş, Ordu, Samsun, Sivas, Tokat, Şanlıurfa, Yozgat ve Zonguldak"tır.
Nerelerde bulunur?
·Yerden beslenen kuşların beslenme alanlarında, yabani kuşların doğal yaşam alanlarında, ahırların çatlaklarında doğada ya da yabani- evcil hayvanların üzerinde bulunur.
İnsana bulaş nasıl olur? ·
Toprak ya da hayvanların üzerinde bulunan kenenin insana beslenmek üzere yapışarak, başını derinin içine sokması ile bulaşır.
· Kenenin ezilmesi sonucu taşıdığı virüsler açığa çıkar ve bunlara temas ile hastalık bulaşır.
· Hasta birinin vücut sıvılarıyla temas sonucu bulaşır.
Her ilde hastalık etkenini taşıyan keneler var mı? İzleniyor mu? Nasıl?
· Yüzlerce kene türü vardır. Ancak bulaştıran bir türdür.
Hastalığı taşıyan türün her ilde olup olmadığı bilinmemektedir.
Buna yönelik izlemlerin yapıldığı bildirilmektedir.
Doğadan toplanan keneler ve insana yapışan kenelerin incelenmesi ile izlemin yapılmakta olduğu bildirilmektedir.
KKKA hastalığının görüldüğü yerler
·Ülkemizde geniş bir coğrafyada görülmüştür, Görüldüğü yerlere yeni iller katılmaktadır.
Üzerine kene yapışmış biri neler yapmalıdır?
·Derhal bir sağlık kuruluşuna başvurmalı, kenenin deneyimli sağlık çalışanları tarafından çıkarılması isteğinde bulunmalıdır.
Sağlık çalışanlarının uyarılarını dikkate alarak tam bir işbirliği içinde olmalıdır.
·Keneleri vücuttan uzaklaştırmak amacıyla üzerlerine sigara basmak veya kolonya ve gazyağı dökmek gibi yöntemlere başvurulmamalıdır.
Tanı konabiliyor mu?
· Ülkemizde KKKA tanısını koyacak donanım yaygın olarak mevcuttur.
Belirtileri nelerdir?
· Kene ısırmasını takiben ateş, üşüme titreme, kas ağrıları, bulantı kusma, ishal, baş ağrısı, halsizlik ve ciltte kızarıklık gözükebilir.
Ciltte ve vücudun değişik bölgelerinde kanamalar olabilir.
Tedavi nerede olur?
· Hastanelerde yapılmaktadır. Anca tedaviye rağmen ölüm yüksektir.
Hangi kurumlar bu hastalıkla ilgilidir?
Sağlık Bakanlığı İl Sağlık Müdürlükleri, Tarım il Müdürlüğü, Çevre ve Orman İl Müdürlüğü, Belediyeler, Uzmanlık dernekleri, Meslek Örgütleri, Sağlık Hakkı Savunucuları, Doğal Hayat İzleyicileri
Nasıl Korunabiliriz?
Keneler doğada varlıkları sonlandırılamayacak canlılardır. Varlıkları bilinerek korunma önlemleri alınmalıdır. Kene ısırması sonrası yara yeri su ve sabunla yıkanmalıdır. Isırma sonrasında keneyi, parçalamadan bir bütün olarak çıkarmak önemlidir.
Nasıl korunabiliriz?
1. Mekanik korunma;
Kenelerin doğal var olma- yaşama alanlarında; Kırda gezinme ya da ahırda çalışma sırasında kapalı ayakkabı ya da çizme giymek, pantolon paçalarını çoraba sokmak, gömlek- bluz-tişörtü belden pantolona geçirmek, şapka giymek, keneleri ezmemek, kene yapışması riski olan bölgelerden dönüşte bedenin ve giysilerin kene açısından kontrolü önemlidir.
2. Kene uzaklaştırıcılar;
Giyilecek elbiseye ya da vücuda sıkılan kene kovucu sprey kullanmak, ( Etkili olması için kullanım önerilerine uyulmalıdır). Eczanelerden sağlanmalıdır.
Evcil hayvanların ilaçlanması:
Mutlaka Veteriner hekim önerisiyle yapılmalıdır.
İlaçlar veteriner ilaçları satan yerlerden temin edilmelidir.
Kenenin erken tanısı için ne yapılabilir?
1. Elbiselerin açık renkte olması, gelen kenelerin kolayca görülmesini sağlar. Her 2 saatte bir vücudu kene yönünden gözden geçirmek, akşamları eve gelindiğinde vücudu tamamen muayene etmek, kenelerin henüz hastalık etkenini vermeye başlamadan bulunması ve uzaklaştırılması bakımından oldukça önemlidir.
2. Eve gelindiğinde vücut kene yönünden kontrol edilmeli, kene varsa bir cımbızla, kenenin deriye yapıştığı yerden tutulup sağa sola oynatılarak çivi çıkarır gibi çıkarılmalıdır.
3. Risk altındaki kişilerin, sık aralıklarla kene yönünden vücut muayenelerini yapmaları önemlidir.
Kene vücuttan ne kadar kısa sürede çıkarılırsa hastalık riski de o kadar azalmaktadır.
Sağlık çalışanları, diğer mesleksel riskler için korunma önemlidir!
· Standart önlemlere ve kan ve vücut sıvılarıyla bulaşa karşı alınması geren önlemlere titizlikle uyulmalıdır.
· Hastalık sağlık çalışanları için yüksek bir risk oluşturmaktadır.
HASUDER"in KKKA sorununun yönetimine ilişkin saptamaları ve önerileri
·Ülkemizde hayvanlardan insana geçen hastalıkların yönetiminde Veteriner Halk Sağlığı hizmetlerinin örgütlenmesindeki sorunlar derhal giderilmelidir.
Gittikçe daha büyük miktarda Halk Sağlığı Sorunu olarak önem taşıyacak olan bu grup hastalıklarla mücadele çok sektörlü, yönetilen ve öncelikli bir sağlık hizmet alanıdır.
Bu hizmet alanı ile halk sağlığı uzmanlarının ve sağlık alanında çalışanların ortak çalışmasının sağlanması hayvanlar ile bulaşan hastalıklardan korunmada önem taşımaktadır.
· Çiftlik hayvanlarına yönelik kene mücadelesi ile hayvan barınaklarının ilaçlanması uygun olmakla birlikte, genis çevre ilaçlamaları faydalı bulunmamaktadır.
· Hastalığın artışına yol açan yaban hayatındaki değişimlerin incelenmesi çalışmaları ivedilikle yapılmalıdır.
Bu çalışma içinde yaban hayvanlarının virüsün yayılışındaki rolünün araştırılması, yaban hayvanlarının keneler üzerine etkisinin araştırılması ve yaban hayvanı populasyon artışlarının belirlenmesi gibi konular yer almalıdır. ·
Sağlık Bakanlığı sorunun yönetimini üstlenmeli, kamuoyuna düzenli bilgi vermelidir.
· Sağlık çalışanlarının sağlığı risk altındadır, hastaneler başta olmak üzere sağlık yönetimi standart/evrensel ve kan ve beden sıvılarıyla bulaşa karşı alınacak önlemleri eksiksiz uygulamalıdır.
· Sağlık çalışanlarının korunması için gerekli kişisel korunma araçlarında yetersizlik derhal giderilmelidir.
· KKKA bir meslek hastalığı olarak kabul edilmelidir.
· Aşı konusunda yapılan çalışmalara destek olunmalıdır.
Aşı üretimi konusunda ulusal altyapının önemi bir kez daha anlaşılmıştır.
Sonuç olarak, KKKA kontrolü zor ancak olanaksız bir hastalık değildir.
Bugünkü bilgi birikimi ve olanaklarla salgın kontrol altına alınabilir.
Ancak, bu işe önem verilmeli, kaynak ayrılmalıdır.
Bu salgına karşı alınacak önlemler başta kamu kurumları ve ilgili sivil toplum örgütleri olmak üzere geniş katılımlı bir çalışma ile belirlenmelidir.
Aksi durumda salgından kayıplarımız büyüyebilir.