Ulubey’in İlçe Oluşu

Hacıemiroğlu Beyliği’ne bağlı Türkmen beylerinden Sevdeş Bey nam-ı diğer Uluğbey öncülüğünde 1390’lı yıllarda kurulan Ulubey, tarihi boyunca hep Ordu’ya bağlı bir birim olmuştur.

1455 yılı tahrir kayıtlarında “Niyabet-i Sevdeşlü nam-ı diğer Ulubeğlü” adıyla yer alan Ulubey’in, bu dönemde 30 köyün bağlı olduğu bir nahiye olduğu görülmektedir. 1 Nisan 1958 tarihine kadar da nahiye olarak bu idari yapısını devam ettirmiştir.

1 Nisan 1958 tarihinden itibaren ise Ulubey, bir üst idari birim olan kaza (ilçe) haline dönüştürülmüştür. Ulubey’in ilçe oluşu, o tarihli yerel gazetelerden öğrendiğimiz kadarıyla, aynı zamanda pazarının kurulduğu Salı gününe denk gelmiş ve havanın da güzel olmasından dolayı bütün köylerden gelenlerin katılımıyla coşkulu törenlerle kutlanmıştı. Başta Vali olmak üzere bütün devlet erkanı da törenlere katılmış, bandolar ve davul zurna eşliğinde kutlamalar akşama dek sürmüştü. Törenin sonunda ise CHP İl Başkanı Adil Şarlan tarafından belediyeye ve kaymakamlığa Atatürk’ün lüks çerçeveli birer portresi hediye edilmişti. Bilemiyoruz o portreler hala duruyor mu?

Aslında Ulubey’in ilçe oluşu 19 Haziran 1957 tarihinde meclisin 83. oturumunda kesinleşmiş ve 27 Haziran 1957 tarihli Resmi Gazete’de 7033 sayılı kanun olarak yayınlanmıştı. Bu kanunla sadece Ulubey değil ülke genelinde 78 ilçe teşkilatı oluşturulmuştu. Kanun, 1 Nisan 1958 tarihinde yürürlüğe girecekti. O yüzden Ulubeyliler büyük bir heyecanla bu tarihi beklemişlerdi.

Meclis tutanaklarında, Ulubey’in ilçe yapılış gerekçesi ise şu şekilde yer almaktadır.

 “Ulubey nahiyesi, halen 34 köyü ve 1950 nüfus sayımına göre de 21. 151 nüfusu, 585 kilometrekare geniş ve arızalı bir bölgeyi ihtiva etmekte olup, Ulubey nahiyesine bağlı köyler vilâyet merkezine 15-55 km. mesafede olmalarına karşı nahiye merkezi olan Gündüzlü köyüne 1-24 km. mesafede bulunmaktadırlar. Gündüzlü köyü öteden beri nahiye merkezidir. Teşkilâtlı 1 ilkokulu, jandarma karakol binası, 1 han, 1 kahve, birkaç dükkân vardır. Yeniden bir cami yapılmış ve içme suyu da getirilmiştir. Arazisinin dağlık ve dalgalı olması, köylerin Ordu merkezine çok uzak bulunması nüfusunun ve köyünün çokluğu ve bölgesinin genişliği nazara alınarak bu nahiye 7.VI. 1955 tarih ve 4/5251 sayılı Kararname ile her ne kadar 79 nahiye meyanında tam teşkilâtlı hale getirilmiş ise de, bu teşkilât bittabi ihtiyâcı tamamen karşılayamadığından halk bilhassa resmî işlerinin birçoğu için vilâyet merkezine gitmek mecburiyetinde kalmakta ve bu yüzden zorluklar çekmektedirler. Halka idarede kolaylık sağlamak ve bölgenin kalkınmasını daha yakından kontrol etmek ve çok ağır olan Ordu merkez kazasının yükünü hafifletmek gayesiyle merkezi bugünkü Ulubey nahiyesinin merkezi olan Gündüzlü köyü olmak ve bu köye çok yakın ve mahalle durumunda bulunan Çatallı ve Karakoca köylerinin de birer mahalle halinde bağlanmak suretiyle ilişik (l/C) sayılı cetvelde adları yazılı 31 köyü, 21151 nüfusu ihtiva etmek ve Ordu vilâyetine bağlı bulunmak üzere ULUBEY…” (ilçesinin teşkil edilmesi gereklidir.)

Bu gerekçeden de anlaşılacağı üzere başta ulaşım ve köy sayısı Ulubey’in ilçe yapılmasında etkili olmuştur. Ama daha önceki bilgilerle karşılaştırıldığında Ulubey’in ilçe oluncaya kadar fazla gelişemediği de ortadadır. Mesela 1938 yılında da nüfusu: 16.533, köy adedi 33, tüm köylerindeki hane sayısı 2500, nahiye merkezinde ise 20 hane, 1 han, 2 fırın, 1 okul ve inşaatı devam eden bir cami bulunmaktaydı. Yani 1938’den sonraki 20 yıl içerisinde tek değişikliğin nüfusun biraz artması ve bir de cami inşaatının tamamlanması olarak görülmektedir.

İlçe olmadan önce 34 olan köy sayısı ise Çatallı ve Karakoca köylerinin mahalle yapılması ve Gündüzlü köyünün de ilçe merkezi olmasından dolayı 31’e düşmüştür. Gündüzlü 1905 yılından itibaren Ulubey’in merkeziydi. Daha önceki merkezi Bahaeddin köyüdür.

Ulubey’in ilçe olduğu tarihte köyleri ise şunlardı.

1-Akoluk 2-Aşağıkızılin3-Akpınar 4-Bahaettin 5-Cevizlik 6-Çukurçonkara 7-Dargıca 8- Doğulu 9-Durak 10-Elmaçukur 11-Eymür 12-Fermudesayaca 13-Fındıklı 14-Hocaoğlu 15-Kadıncık 16-Kardeşler 17-Kıranyağmur18-Kirezlik19-Koşaca 20-Kumanlar 21-Kumrulu 22-Meşayih 23-Ohtamış 24-Oyumgürgen 25-Ören 26-Refahiye 27-Şeyhler 28-Şuayip 29-Tikenlice 30-Uzunmahmut 31-Yukarıkızılin