VONA ADI ÜZERİNE

Adnan YILDIZ

Yaklaşık iki yıl önceydi. Ordu’da bir tartışma başlamıştı. Tartışmanın konusu ise son yıllarda devamlı gündeme gelen yer adları değişikliği yani eski yer adlarına dönüş talepleri kaynaklıydı. Birileri “Vona”  adını geri alabilmek için kampanya başlatmış diğer birileri de karşı çıkmıştı.

Niyet okuyucu olmak istemiyoruz ama gerek Vona adını geri almak isteyenler gerekse karşı çıkanların bazılarının kafalarının arka planında güncel ortamın estirdiği ruh halinin olduğunu görebilmek mümkündü.

Nasıl görülmesin ki?

Birileri durup-dururken neredeyse yüzyılı aşkın bir süre gündeme gelmemiş bir konuyu gündeme getiriyordu. Yüzyılı  aşkın diyoruz çünkü Vona adı, 1870’li yıllarda gerçekleştirilen idari yapılanmalar sonucunda yerini Perşembe adına bırakmıştı. Bunun nedeni de o yıllarda Perşembe’nin ilk yerleşim yeri sayılan Kozağzı civarında Perşembe günleri kurulan pazardı. Bu yüzden Perşembe adı halk arasında daha yaygın hale gelmiş ve doğal bir değişim sonucunda da Vona adının yerini almıştı. Ancak halk uzun yıllar (şimdilerde dahi) Perşembe’nin yanında Vona adını da kullanmaya devam etmişti. Ama halkın ve idarecilerin günümüze kadar resmi olarak bu adı değiştirmek yönünde herhangi bir girişimi olmamıştı.

İşte bu yüzden birileri de güncelin oluşturduğu karşı duruş gerekliliği haliyle Perşembe’nin Vona yapılmasına karşı çıkıyordu.

Vona adına karşı çıkanlardan biri de o zamanlar Ordu Üniversitesinde görev yapan bir doçentti. Bu doçentimiz açıklamasında şöyle diyordu.

“Vona kesmez, az gelir. Atina yapalım, hatta belediyeyi Atina’ya bağlayıp başkanlığı da devredelim. Hatta yetmez bütün tabelaları da Grek alfabesi ile yazalım…Bu imza kampanyasını açmak isteyenler Vona’nın ne anlama geldiğini biliyorlar mı acaba? Vona antik Helen dilinde Sığırların ve ineklerin barındığı ahır anlamına gelmektedir.” (Bkz. Hikmet Pala, Bir Kentin Tarihi, s. 9)

Hocanın bu açıklamasında verdiği bilgilerin kaynağı ise Bilge Umar’ın “Türkiye’deki Tarihsel Adlar” adlı eseriydi. Bilge Umar kitabında Vona ile ilgili şu bilgileri vermekteydi.

“Vona adının ilk çağdaki biçimi Boona idi. Hellen dilinde “Sığır/İnek yeri” anlamında bir Boon sözcüğü varsa da, Boona diye bir sözcük saptayamadım.”

Hocamız bu yüzden açıklamasında Vona’yı ahır olarak nitelemişti.

Şunu da belirtelim. Biz o zaman elimizde kesin bilgiler olmadığı için bu tartışmaya dahil olamamıştık. Ancak kafamıza da takılmıştı. Fazla zaman geçmemişti ki, Macaristan’da “Turancı-Türkçü” bir parti liderinin adının “Vona Gabor” olduğunu öğrenince hemen Macarca sözlüğe müracaat ettik ve gördük ki, bizim Vona sözlükte “hat-çizgi” anlamındaydı. (Teyit etmek isteyenler internetten Macarca sözlüğe girerek görebilirler) Diğer sözlükleri de taradık ancak hiçbirinde Vona yoktu.

Aslında şaşılacak bir durum değildi. Çünkü Doğu Karadeniz’de birçok yer adının Macarca daha doğrusu Kuman/Kıpçak Türklerine ait olduğu bilinmektedir. Oğuz Türklerinden önce ve aynı zamanlarda bölgede yaşayan Kuman/Kıpçak Türklerine ait birçok yer adı ise maalesef bazı dönemlerde gayri Müslim yer adları olarak görülmüş ve değiştirilmiştir. Yani bugün Doğu Karadeniz’de eğer eski yer adlarına bir dönüş olsa ortaya çıkacak yer adlarının çoğunluğunun Türk kavimlerine ait olduğu görülebilecektir. Mesela Doğu Karadeniz’deki 2500 eski köy adını derleyen Haşim Albayrak, bunlar arasından Rumca olanları Fener Rum Lisesi Müdürü Niko Mavridis’e, Ermenice olanları Ermeni Okulu Müdürü Nora Şenyan’a tespit etmesini rica etmiş. Ayrıca, Gürcüce, Lazca, Pontusça, Rusça, Arapça ve Farsça dil bilenlere de incelettirmiştir.

Toplam 2500 eski köy adı arasından sadece 16 Rumca yer adı  tespit edebilmiş, Arapça ve Farsça dâhil yukarıdaki dillerden ise toplam 50 civarında yer adı olduğu tespit edenlerin imzaları  karşılığında ortaya konulmuştur. (Bkz.Haşim Albayrak, Tarih Boyunca Doğu Karadeniz’de Etnik Yapılanmalar ve Pontus, İstanbul 2003, s.10-13)

Bu durumda Vona adına karşı çıkanlar veya geri döndürmeye çalışanlar için bir ters köşe durumu ortadır. Kim neyi neden hangi gerekçe ile istiyor veya karşı çıkan hangi gerekçeyle karşı çıkıyor?

Biz o zamanlar Vona adı için imza kampanyası başlatmak isteyenlere buradan sesleniyoruz. Buyurun kampanyaya devam edelim.

Hatta Turancı Jobbik Partisi lideri Vona Gabor’u Perşembe’nin fahri hemşerisi yapalım.

Ama gerek var mı bunlara Vona bizim de Perşembe değil mi?