Dahiliye Vekili Ali Fethi (Okyar) Bey’in Ordu Ziyareti

Adnan YILDIZ

Milli Mücadele kadroları içerisinde Mustafa Kemal Atatürk’e yakınlığıyla bilinen Ali Fethi Okyar, (29 Nisan 1880, Pirlepe-7 Mayıs 1943,İstanbul), TBMM birinci döneminde Dahiliye Vekilliği (İçişleri Bakanlığı), Cumhuriyetin ilanından hemen sonra Meclis Başkanlığı ve Başbakanlık da yapmış, ılımlı yönüyle bilinen bir devlet adamıdır.

Ali Fethi Okyar, Dahiliye Vekili olduğu Milli Mücadele yıllarında birçok Anadolu kentini ziyaret etmiştir. Bu ziyaretlerinde, 13 Mart 1922 yılında Ordu’ya da uğramış ve yaklaşık iki gün kalmıştı.

Milli Mücadelenin yoğun olarak yaşanmaya devam ettiği o yıllarda, Mustafa Kemal Paşanın yakın arkadaşlarından Fethi Bey’in ziyareti, Ordu’da büyük bir coşkuyla karşılanmıştı.

Ali Fethi Bey (Okyar), Ordu’ya yanında bir heyet ve Giresun Belediye Başkanı Binbaşı Topal Osman Ağa ile beraber gelmişti. Ordu’ya gelmeden önce de Giresun’u ziyaret etmişti.

15 Mart 1922 tarihli Güneş Mecmuası bu ziyareti üç sayfa olarak bütün ayrıntılarıyla anlatmıştır.

Güneş Mecmuasının, verdiği ziyaret haberinin sadeleştirilmiş ve kısaltılmış hali şu şekildedir.

“Dahiliye Vekili Beyefendinin livamızı teşrifleri

“Ufak bir telgraf, 13 Mart 1338 (1922) Pazartesi günü livamız halkına büyük bir bayram sevinci yaşatmıştır. Milli Halk Hükümetimizin muhterem Dahiliye Vekilinin Giresun’dan şehrimize geleceğine dair haber duyulur duyulmaz şehir baştan başa bayraklarla donatıldığı gibi karşılamanın yapılacağı iskele başında da hazırlıklar yapılmıştı. Daha güneş doğmadan şehrin geniş caddeleri genç-ihtiyar erkek ve kadınlarla dolmuştu. Bütün gözler Giresun tarafına dikilmiş, Vekilin gelmesi sabırsızlıkla bekleniyordu. Bitmek bilmeyen uzun bekleyişten sonra saat on buçuk gibi ansızın sokaklarda bir coşku başladı. Uzaktan iki motorun yan yana gelmekte olduğunu gören halk sevincinden çırpınıyor, iskeleye doğru akıyordu.

Yaklaşık on beş dakika sonra Vekil Beyefendi, yanında Umum Jandarma Komutanı miralay Galip, Dahiliye Kalem-i Mahsus (Özel Kalem) Müdürü Raşit Bey, Milli kumandanlarımızdan Giresun Müdafaa-i Hukuk-u Milliye ve Belediye Reisi Binbaşı Osman Ağa ve Ziya Bey ile birlikte iskelemize ulaşmışlardı.

İskeleden başlayan uzun ve geniş Hükümet caddesinin boydan boya her iki tarafı ve İstanbul Otelinin ve diğer binaların balkon ve pencereleri halk tarafından hınca hınç doldurulmuştu. Törenin başlamasından itibaren caddenin sağ tarafında sırasıyla jandarmalar, polisler, İdadi ve Hamdullah Suphi Bey Mektebi talebeleriyle İsmet Paşa İnas (Kız) Mektebi talebeleri de yerlerini almışlardı.

Liva Mutasarrıfı Ethem Bey’ in başkanlığındaki heyet, Vekil Beyefendi ve yanındakileri iskele başında karşılamışlardır. Samimi şekilde gerçekleşen karşılamadan sonra İdadi Mektebinin iptidai kısım talebelerinden 48 numaralı Fikret Efendi, liva ahalisi ve tüm öğrenciler adına kısa bir konuşma yapmış ayrıca İstiklal Marşını okumuştu. Birkaç adım ötede ise İsmet Paşa İnas (Kız) Mektebi talebelerinden 57 numaralı Zehra Hanım, elindeki çiçeği Vekil’e sunmuş ve Vekil’in kendisine gösterdiği şefkat karşısında çok mutlu olmuştu. Halk ise Vekili daha yakından görmek için ileri ileri atılıyor şiddetle alkışlıyordu.

Vekil Beyefendi daha sonra halkın arasından ilerleyerek Müdafaa-i Hukuk-u Milliye dairesine gitmiş ve burada bir müddet istirahat ettikten sonra memurlar, öğretmenler, halkın ileri gelenleri ve tüccarların ziyaretlerini kabul etmiştir. Saat yarımda ise resmi törenler bitmiştir. Daha sonra Alipaşazade Ziya Bey tarafından 20 kişilik heyete verilen ziyafete katılmış ve geceyi orada geçirmişlerdir.

Vekil Beyefendi ertesi gün ise başta okullar olmak üzere birçok yeri ziyaret etmiştir. Okul gezilerine ilk olarak Hamdullah Suphi Bey mektebini ziyaretle başlamıştır. Mektepte gördüğü düzen ve temizliğin yanında çocuklara sorduğu sorulara aldığı cevaplardan da çok memnun olmuştur. Hamdullah Suphi Mektebinden sonra Gazi Mustafa Kemal Paşa Ana Mektebini gezmiştir. Burada gördükleri karşısında da çok memnun olan Vekil, sağ tarafında bulunan mücahit Osman Ağa’ya (Topal Osman) “Size de böyle bir mektep lazım…” demiştir. Bu arada beş yaşında bir öğrenci olan 11 numaralı Hüsnü Fehmi Efendi, “Hoş geldiniz” adlı bir şiir okumuştur. Şiirin ilk kıtası şu şekildedir.

Hoş geldiniz ey muhterem efendiler.

Şu küçücük kalpler bugün hep fahr eyler(övünür)

Rağbetiniz verir bize çok ümitler.

Hem bahtiyar, hem mesruruz (sevinçliyiz) işte bizler...

Daha sonra da mini mini bir hanım kızın verdiği çiçeği alan Vekil, istirahat etmek için Hükümet Dairesine gitmiştir. Bir müddet dinlendikten sonra İsmet Paşa İnas (Kız) Mektebini de gezmiş ve burada gördüklerinden de çok memnun olmuştur. Okulun ziyaretçi defterine de şunları yazmıştır.

“İstikbalin analarını yetiştirmek gibi en kutsi bir vazife-i vataniye ve insaniyyeyi deruhte eden bu mektebin idaresinde ve heyet-i talimiyyesinde şayan-ı iftihar bir intizam ve faaliyet gördüm. Kızların maarife olan hevesleri nispetinde mütecella oldukları zekâ istidat dahi kalpleri ümit ve teselli ile dolduracaktır. Müdire hanım efendi ile heyet-i talimiyyeyi tebrik eder ve cephedeki kahramanların ulvî vazifelerine ancak kabil-i kıyas olan vazife-i talimiyyelerinde kendilerine muvaffakiyetler temenni eylerim.

Ordu, 14 Mart 1338

Dahiliye Vekili

Ali Fethi

İsmet Paşa İnas (Kız) mektebinden sonra ise İdadi Mektebine gitmişlerdir. Burada da aynı düzen, intizam ve mükemmeliyete şahit olmuşlardır. İstirahat için müdür odasına gittiklerinde Mektebin Müdürü ve aynı zamanda Maarif Müdür Vekili de olan Fevzi Bey tarafından kendisine uzatılan ziyaret defterine de şunları yazmıştır.

“Ordu Mekteb-i İdadîsi’nde gördüğüm intizam hasebiyle mektep müdürü beyefendi ile heyet-i talimiyyeyi tebrik etmeyi vazifeden addeylerim. Mektep çocuklarındaki zekâ ve istidat dahi ayrıca şayan-ı iftihardır. Vatanın en mühim düşmanlarından olan cehalete karşı heyet-i talimiyyenin açtığı mücadelede seri ve mühim muvaffakiyetlere nail olmasını temenni ederim.

Ordu, 14 Mart 1338

Dahiliye Vekili

Ali Fethi”

Böylece mektep ziyaretlerini bitiren Vekil, daha sora Osmanlı Bankası Şubesini, Ticaret Odasını, fındık kırma fabrikalarını da gezmiştir.

Öğle vakti geldiğinde ise heyetle birlikte Belediye Reisi Yusuf (Furtun) Bey’in verdiği yemeğe katılmışlardır. Akşam yemeği de Hacı Harun Efendi’nin konağında yenmiştir.

Akşam yemeğine eski mebuslardan ve Liva Meclisi Umumi Azası Dizdarzade Eşref Bey de Fatsa’dan gelerek katılmıştı.

Aynı gece saat üç gibi de Vekil hazretleri ve yanındakiler limanda bulunan Fransız bandıralı bir vapurla Samsun’a, Milli kumandanımız Osman Ağa’da bir motorla Giresun’a dönmüştür.”

Güneş Mecmuasında İsmail Hakkı (Garipoğlu) Bey’in bizzat kaleme aldığı Dahiliye Vekili Ali Fethi Bey’in Ordu ziyareti bu şekilde geçmişti.

Ali Fethi Bey, Ordu’dan sonra Samsun’da da temaslarına devam etmiş ve 20 Mart tarihinde Ankara’ya dönmüştü. Yunan gemilerinin Karadeniz şehirlerini bombalamaya devam ettiği bir dönemde yapılan bu ziyaret ise Orduluların Milli Mücadelenin kazanılacağı yönündeki umutlarını daha da artırmıştı.